سطح‌بندی معابر بر اساس حجم جریان حرکت پیاده با استفاده از تحلیل‌های ساختار فضایی؛ در مقیاس ناحیة شهری   

مسعود دادگر عضو هیأت علمی گروه پژوهشی معماری و منظر شهری پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی

حمید رمضانی عضو هیأت علمی گروه پژوهشی معماری و منظر شهری پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی (نویسنده مسئول ramezani_hr@ymail.com)

صفحات از: 35 - 52

 تعداد بازدید:  75    تعداد دانلود:  23

چکیده

حرکت یکی از بنیادهای شهرنشینی و تمدن معاصر است. با ورود اتومبیل به زندگی اجتماعی انسان، حرکت سریع در فضا ابعادی جدید یافت و ساختار شهرها را به‌صورت بی‌سابقه ای تغییر داد. این تغییر، رفته‌رفته به معضل تبدیل شد و با خود انواع مشکلاتی چون آلودگی‌های محیط‌زیستی، ترافیک، ناامنی، افزایش آمار تصادف‌های درون‌شهری و آسیب‌های جانی و مالی، انحطاط مراکز تاریخی شهرها، افت کیفیّت فضاهای شهری و بی‌عدالتی را به همراه داشت. اولویّت دادن بیش از حد به اتومبیل باعث شد تا انسان پیاده در شهرها نادیده گرفته شود و در نتیجة آن، حضور انسان در شهر با مشکل مواجه شود. لذا در دهه‌های اخیر عابر پیاده مورد توجّه برنامه‌ریزان، طرّاحان و مدیران شهری قرار گرفته و طرح‌های فراوانی در این زمینه پیشنهاد و به انجام رسیده است. بر اساس مطالعات انجام‌شده عوامل مختلفی چون اقلیم، کیفیات محیط، شکل شبکه، ساختار فضایی، ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و... بر جریان حرکت پیاده تأثیر می‌گذارد. هدف این مقاله، ارائة یک روش تحلیلی برای سطح‌بندی معابر از نظر حجم ‌جریان حرکت پیاده بر اساس ساختار فضایی است. با بررسی نظریّه‌ها، رویکردها، پژوهش‌ها و مطالعات کاربردی، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر حرکت پیاده در حوزة ساختار فضایی، شناسایی شده و هر یک موردبررسی قرار گرفته‌اند. نهایتاً سه شاخص پیکره‌بندی فضایی، کاربری و نفوذ‌پذیری معابر استخراج شد. پیکره‌بندی فضایی با روش Space Syntax و نرم‌افزار DepthMap بررسی و معابر بر اساس درجه Integration، Connectivity و Choice اولویت‌بندی شدند. همچنین میزان درجة اختلاط کاربری معابر با ضریب آنتروپی و تراکم مکانی کاربری‌های جاذب سنجیده شد و نفوذ‌پذیری معابر نیز با محاسبه متوسط طول بلوک و تعداد تقاطع در واحد 100 متر به دست آمد. در نهایت پس از یکسان‌سازی وزنی شاخص‌ها ، با استفاده از روش TOPSIS، معابر اولویت‌بندی شدند. نتایج حاصل نشان می دهد از بین خیابان‌های فجر، لارستان، صدر، خردمند شمالی، سرتیپ لطفی، استاد نجات الهی شمالی، شاهین و سنایی، خیابان فجر بهترین (بهینه‌ترین) معبر از نظر حجم ‌جریان حرکت پیاده است.

واژگان کلیدی

حرکت پیاده، ساختار فضایی، پیکره‌بندی، کاربری، نفوذ‌پذیری