تحلیل ساختار فضایی خانه‌های سنّتی ایران با استفاده از روش نحوفضا (مطالعة موردی: مقایسة خانه‌های یزد، کاشان و اصفهان)   

علی اکبر حیدری دکتری معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج (نویسنده مسئول Aliakbar_Heidari@yu.ac.ir)

عیسی قاسمیان اصل دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه ازاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

مریم کیایی دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه ازاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

صفحات از: 21 - 34

 تعداد بازدید:  86    تعداد دانلود:  52

چکیده

انعکاس ریشه‌های فرهنگی و اجتماعی و اعتقادی هر جامعه‌ای در کالبد معماری آن نمود می‌یابد. خانه به عنوان اولین سرپناه بشر، منعکس‌کننده بیش‌ترین تأثیرات فرهنگی در جوامع مختلف است. لذا چنین به نظر می‌رسد که با تحلیل ساختار فضایی سکونت‌گاه‌های مختلف، می‌توان به تفاوت‌های فرهنگی موجود در آن جوامع پی برد. پژوهش حاضر به منظور بررسی این موضوع به تحلیل و مقایسة ساختار فضایی خانه‌های سنّتی در سه شهر یزد، کاشان و اصفهان می‌پردازد و در این خصوص از تکنیک نحو فضا استفاده می‌کند. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از دو ابزار نمودارهای توجیهی و نرم‌افزار Depthmap استفاده شده است. در پارامترهایی چون عمق، اتصال، هم‌پیوندی و دسترسی فیزیکی و بصری تحلیل ویژگی‌های فضایی خانه‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در مرحله اول 9 خانه از سه شهر مورد نظر انتخاب و در دسته‌بندی‌های یک حیاطه، دو حیاطه و چند حیاطه قرار گرفتند. در گام دوم نمودارهای توجیهی مربوط به هر کدام از نمونه‌های انتخابی ترسیم شد. در مرحله سوم با تحلیل گراف‌ها و نیز بررسی نرم‌افزاری نمونه‌های مورد نظر، ساختار فضایی و الگوی چیدمان آنها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که به‌رغم استفاده از الگوی ثابت درون‌گرا در خانه‌های هر سه شهر، تفاوت‌هایی در نظام فضایی و الگوی چیدمان فضا در خانه‌های ساخته شده در این شهرها وجود دارد. از جمله این تفاوت‌ها می‌توان به وجود عمق فضایی بیش‌تر، نفوذپذیری کم‌تر و در عین حال تفکیک‌پذیری بیش‌تر بین دو حوزة اندرونی و بیرونی در خانه‌های یزد نسبت به خانه‌های کاشان و اصفهان اشاره کرد. چنین به نظر می‌رسد که این تفاوت‌ها نشأت گرفته از ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ساکنان این شهرها به ویژه میزان اهمیّت موضوع محرمیّت و حفظ حریم خصوصی در خانه باشد.

واژگان کلیدی

نحو فضا‌، ساختار فضایی، چیدمان فضا، خانه‌های سنّتی ایران